واقعه غدیر
پیامبر(ص) در 24 یا 25 ذیقعده سال دهم هجری همراه با هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، ازمدینه به طرف مکه حرکت کرد.[4] از آنجا که این حج، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجة الوداع مشهور شد. وقتی اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، روز 18 ذی الحجه به غدیر خم رسیدند،[5] در این مکان جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.[6]
اعمال غدیر خم
تاریخچه عید غدیر خم
مسلمانان و بهخصوص شیعه از دورههای نخست، روز غدیر را یکی از عیدهای بزرگ میدانستهاند و این روز در میان ایشان به عید غدیر معروف و مشهور است. مسعودی (متوفای 346 ه.ق) در التنبیه و الاشراف نوشته است که فرزندان و شیعیان امیرالمؤمنین این روز را بزرگ میدارند.[13] کلینی (متوفای 328ق) در روایتی جشن گرفتن شیعیان را نقل کرده است.[14] بنابراین جشن عید غدیر در قرون سوم و چهارم امر رایجی بوده است.
پیش از آن نیز فیاض بن محمد بن عمر طوسی روایتی نقل میکند که امام رضا(ع) روز غدیر را عید میگرفته است.[15] با توجه به این که امام رضا(ع) در اواخر قرن دوم میزیستهاند قدمت برگزاری جشن به مناسبت روز غدیر روشن میشود.
این بزرگداشت در سالها و قرون بعدی نیز در بین مسلمین رایج بوده است تا جایی که بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز عید غدیر خم سال 487 قمری صورت گرفت.[16] در مصر خلفایفاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در ایران از سال 907ق که شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید تا امروز عید غدیر از اعیاد رسمی است.
در قرون اخیر برگزاری این جشن از شعائر شیعه محسوب میشود. در نجف همه ساله در این روز مراسم با شکوهی در حرم علوی برگزار میشود و رجال و علمای شیعه و سفرای کشورهای اسلامی در آن حضور یافته، خطابهها و قصائد غدیریه خوانده میشود. در یمن شیعیان زیدی روز غدیر را با جشن و چراغانی برگزار میکنند.
شب عید غدیر نیز در میان مسلمانان از شب های معروف شمرده میشود.[17]